ေက်ာက္မ်က္အမ်ားစုတို႔သည္ အေလးခ်ိန္အရ တန္ဖိုးတက္သကဲ့သို႔ ယင္းတန္ဖိုးကို
ကာရက္ (Carat) ေပၚတြင္ အေျခခံ၍ တြက္ခ်က္သည္။ ေက်ာက္မ်က္တစ္တံုး ၂၀၀ မီလီဂရမ္ကာရက္ရွိသည္ဆိုၾကပါစို႔ ထိုကာရက္ (Carat) သည္ ေက်ာက္မ်က္အေလးခ်ိန္၏ ယူနစ္ျဖစ္သည္။ ေရႊ၏ သန္႔စင္မႈကို တိုင္းထြာေသာ ကရက္ (Karat) ႏွင့္ ေရာမေထြးေစလုိပါ။
အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ေက်ာက္မ်က္တို႔၏ ကာရက္ေပၚမူတည္သည့္ ေစ်းႏႈန္းသည္ အမ်ဳိးမ်ဳိးအေထြေထြရွိသည္။ တစ္ေဒၚလာမွ ေဒၚလာေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာအထိ ရွိႏိုင္သည္။ ေက်ာက္မ်က္တို႔၏ ကာရက္ေပၚ မူတည္တြက္ခ်က္ေသာ တန္ဖိုးသည္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားေပၚတြင္ မူတည္သည္။
ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားသည္ ေက်ာက္မ်က္တုိ႔၏ တန္ဖိုးကို အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား ျဖစ္သည္ -
ေက်ာက္မ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိး Gem Variety
နီလာ၊ ပတၱျမား၊ ျမ အစရွိေသာ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ ေက်ာက္မ်က္တုိ႔တြင္ ျမင့္မားေသာတန္ဖိုးရွိရျခင္းမွာ ယင္းတုိ႔၏ အရည္အေသြးႏွင့္ ရွားပါးမႈ တုိ႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သလင္းကဲ့သို႔ေသာ ေက်ာက္မ်ဳိးသည္ ကမၻာအႏွံ႕အမ်ားအျပားတြင္ ေတြ႕ရွိရေသာေၾကာင့္ အထက္ပါ ေက်ာက္မ်ား ေလာက္ တန္ဖိုးမရွိေပ။ ေက်ာက္မ်က္တစ္တံုး၏ ေယဘုယ်တန္ဖိုးမွာ ယင္းတြင္ ရွိေနေသာ အရည္အေသြးမ်ားႏွင့္ ရွားပါးမႈကို စံထား၍ တစ္ကာရက္ေပၚတြင္ တန္ဖိုးျဖတ္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။
အေရာင္အဆင္း Colour
ေက်ာက္မ်က္တုိ႔၏ တန္ဖိုးကို ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ အေရာင္အဆင္းသည္လည္း အေရးအႀကီးဆံုး အရည္ အေသြးျဖစ္သည္။ ေက်ာက္မ်က္ တစ္ခုစီတြင္ စံအေရာင္အေသြးတစ္ခုရွိသည္။ အေနာက္၊ အၾကည္၊ အလင္းေပါက္တို႔ေပၚတြင္ မူတည္၍ ေက်ာက္မ်က္၏ ေစ်းႏႈန္းကို ေယဘုယ်သတ္မွတ္သည္။ ေက်ာက္မ်က္တစ္ခုသည္ အလင္းေပါက္လြန္းလွ်င္လည္းေကာင္း၊ အလင္းပိတ္လြန္းလွ်င္ လည္းေကာင္း၊ အသင့္အတင့္ေလာက္ တန္ဖိုးမႀကီးေပ။ ဥပမာအားျဖင့္ ေျပာင္းဖူးပြင့္ေရာင္သန္းေသာ အျပာေရာင္ရွိသည့္ နီလာသည္ မင္နက္ျပာေရာင္သို႔မဟုတ္ အျပာေရာင္ေဖ်ာ့ေဖ်ာ့ေက်ာက္ထက္ တန္ဖိုးသင့္သည္။
သန္႔စင္မႈ Clarity
ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေနပါက အျပစ္ကင္းစင္သည္ဟု ေယဘုယ်ယူဆၾကသည္။ ညင္သာေသာ ေအာင္းေရာင္ မရွိသည့္ေက်ာက္သည္ ေအာင္းေရာင္ရွိသည့္ေက်ာက္ေလာက္ တန္ဖိုးမရွိေပ။ အကယ္၍ ေက်ာက္မ်က္တစ္တံုးသည္ ေအာင္းေရာင္ အနည္းငယ္ရွိေသာ္လည္း ေတာက္ပမႈႏွင့္ အလင္းျဖာထြက္မႈမရွိပါက ေယဘုယ်အားျဖင့္ တန္ဖိုးမရွိပါ။ ျမကဲ့သို႔ ေက်ာက္မ်ားသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေအာင္းေရာင္အခ်ဳိ႕ရွိတတ္ၾကသည္ကို မေမ့ပါႏွင့္။
ျဖတ္ေတာက္ျခင္းႏွင့္ အေရာင္တင္ျခင္း Cut and Polish
ေက်ာက္မ်က္မ်ားကို သင့္တင့္ေလွ်ာက္ပတ္ေသာအရြယ္အစားျဖစ္ေအာင္ ျဖတ္ေတာက္ (ကြမ္) ျခင္းျဖင့္ အလင္းျပန္ျခင္းျဖစ္ေပၚ လာေစႏိုင္သည္။ ထို ကြမ္ၿပီးသားေက်ာက္မ်ားကို မ်က္ႏွာျပင္သန္႔စင္ျခင္းႏွင့္ အစင္းရာမ်ား ပေပ်ာက္ေအာင္ အေရာင္တင္ေပးျခင္းျဖင့္ ေက်ာက္မ်က္၏တန္ဖိုးပိုမိုတက္လာေစႏိုင္သည္။ ကြမ္မႈ ညံ့ေသာ ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ ေစ်းနိမ့္က်ျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။
အရြယ္အစား Size
ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေက်ာက္မ်က္တံုးႀကီးေလ တန္ဖိုးႀကီးေလျဖစ္သည္။ သလင္းေက်ာက္ကဲ့သုိ႔ေသာ ေက်ာက္မ်ဳိးသည္ အေလးခ်ိန္ေပၚတြင္မူတည္၍ တစ္ကာရက္ေစ်းႏႈန္းေျပာင္းသြားသည္။ သို႔ေသာ္ ရွားပါးေသာ ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ တစ္ကာရက္ ေစ်းခုန္တက္သြားေလ့ရွိသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ တစ္ကာရက္ စိန္တံုးတစ္တံုးသည္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တစ္ေထာင္တန္ပါက ႏွစ္ကာရက္ စိန္တံုးတစ္တံုးသည္ ေလးေထာင္ခန္႔တန္သြားသည္။ ႏွစ္ေထာင္မကေတာ့ေပ။ တခ်ဳိ႕ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ ကြမ္သည့္ စံအရြယ္အစားမ်ား ေပၚတြင္ မူတည္၍ တန္ဖုိး အနည္းအမ်ား ကြာျခားၾကသည္။
ပံုသ႑ာန္ Shape
တခ်ဳိ႕ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ ျဖတ္ေတာက္ထားေသာ ပံုသ႑ာန္အရ တန္ဖိုးကြာျခားမႈ ျဖစ္ေပၚတတ္ၾကသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ လံုး၀န္းေသာ ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ တန္ဖိုးျမင့္ေလ့ရွိသည္။ တခ်ဳိ႕ေက်ာက္မ်ားသည္ ဘဲဥပံုရွိၿပီး တခ်ဳိ႕ေက်ာက္မ်ားသည္ ပံုသ႑ာန္မဲ့ရွိၾကသည္။ နီလာ၊ ပတၱျမား စသည့္ ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ ကြမ္၍ ေသြးၿပီး ရရွိသည့္ ပံုသ႑ာန္ေပၚတြင္မူတည္၍ အ့ံၾသဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ ေစ်းႏႈန္းျမင့္တက္သြားတတ္ၾကသည္။
ျပဳဳ ျပင္ထားျခင္း Treatment
ျပဳျပင္ထားေသာ ေက်ာက္မ်ားသည္ မျပဳျပင္ထားေသာ ေက်ာက္မ်ားထက္ အၿမဲတမ္း တန္ဖိုးနည္းေလ့ရွိသည္။
ထြက္ရွိရာေဒသ Origin
တိတိက်က်ေျပာရမည္ဆိုပါက သဘာ၀အေလ်ာက္ ေကာင္းမြန္ေသာေက်ာက္သည္ အလြန္ေကာင္းမြန္ၿပီး တန္ဖိုးႀကီးေလ့ရွိသည္။ ထုိ႔ျပင္ ထိုေက်ာက္တို႔၏ ထြက္ရွိရာေဒသေပၚမူတည္၍ ေက်ာက္၏တန္ဖိုးလည္း ေျပာင္းလဲ သြားေလ့ ရွိသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ထြက္ရွိရာေဒသေပၚမူတည္၍ ေက်ာက္တုိ႔၏တန္ဖိုး တက္သြားျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပမာ စိန္ဆိုလွ်င္ အာဖရိက၊ ပတၱျမားဆိုလွ်င္ ျမန္မာျဖစ္ သည္။
ဖက္ရွင္ Fashion
နီလာျပာကဲ့သုိ႔ ေက်ာက္မ်ဳိးသည္ ဖက္ရွင္က်ေလ့ရွိသျဖင့္ တျခားေက်ာက္မ်ားထက္ တန္ဖိုးသင့္ေလ့ရွိသည္။ အခ်ိန္တိုကာလ အတြင္း ဖက္ရွင္က်မႈေပၚမူတည္၍ ေက်ာက္မ်က္တုိ႔၏ တန္ဖိုးလည္း အနည္းအမ်ား ကြာျခားသြားေလ့ရွိ သည္။ ဖက္ရွင္က်မႈနည္းေသာ ေက်ာက္မ်က္သည္ တန္ဖိုးနည္းေလ့ရွိသည္။
အဆင့္ဆင့္ လႊဲေျပာင္းလာမႈ Supply Chain
ေက်ာက္မ်က္ကုန္သြယ္ျခင္းသည္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းတစ္ခုျဖစ္ၿပီး ထိုလုပ္ငန္းထဲတြင္ ပါ၀င္ေသာ မည္သူမဆုိ အဆင့္ဆင့္ လႊဲေျပာင္း လာၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ေက်ာက္မ်က္ထြက္ရာ သတၱဳတြင္းမွ ေက်ာက္မ်က္ေရာင္း၀ယ္ ေဖာက္ကားရာေနရာသို႔ အဆင့္ဆင့္ လႊဲေျပာင္းလာမႈ ရွိသည္။ ေက်ာက္မ်က္မ်ားသည္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာမွတစ္ဆင့္ သံုးစြဲသူထံသို႔ ေရာက္ရွိလာသည္။ ပြဲစားမ်ားႏွင့္ ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္းခ်သူမ်ားသည္ ေက်ာက္မ်က္ကို ေနာက္ဆံုးအၿပီးသတ္ တန္ဖိုးျဖတ္ၾကသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ တူညီေသာေက်ာက္မ်က္ တစ္ခုသည္ ထြက္ရွိရာေဒသမွ သံုးစြဲသူထံသို႔ အဆင့္ဆင့္ လႊဲေျပာင္းလာမႈအရ တန္ဖိုးသည္လည္း ေျပာင္းလဲျဖစ္ေပၚလာသည္။
၀ယ္လိုအားႏွင့္ေရာင္းလိုအား Supply and demand
မ်ားစြာေသာလူတို႔သည္ ေက်ာက္မ်က္၏ ပံုစံအခ်ဳိ႕ကို တၿပိဳင္နက္ထဲႀကိဳက္ေလ့ရွိၾကသည္။ ထိုအခါ ထုတ္လုပ္မႈမွာ အကန္႔အသတ္ရွိသျဖင့္ ေက်ာက္မ်က္မွာလည္း ရွားသြားၿပီး ထိုေက်ာက္၏ေစ်းသည္ တန္ဖိုးတက္သြားသည္။ မည္သုိ႔ဆိုေစကာမူ စိန္အတြက္မူ ဤသို႔မဟုတ္ေပ။ ကမၻာတစ္၀ွမ္းလံုးရွိ စိန္မ်ား၏တန္ဖိုးကို De Beers အက်ဳိးတူပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အဖြဲ႕အစည္းမွ ထိန္းခ်ဳပ္ထားသည္။
